विमानचालन मानवी घटक: वैमानिकाची कामगिरी आणि सुरक्षितता वाढवणे

विमानचालन हे त्याच्या मूळ स्वभावानेच एक गुंतागुंतीचे आणि आव्हानात्मक क्षेत्र आहे. तांत्रिक प्रगतीने विमानांची क्षमता आणि दिशादर्शनाची अचूकता लक्षणीयरीत्या सुधारली असली तरी, मानवी घटक हा विमान प्रवासाच्या सुरक्षिततेचा एक महत्त्वाचा निर्णायक घटक आहे. इथेच विमानचालन मानवी घटकांची भूमिका येते. मानवी घटक म्हणजे, थोडक्यात, मानव यंत्र आणि त्यांच्या वातावरणाशी कसा संवाद साधतो याचा अभ्यास. विमानचालनामध्ये, हे विशेषतः वैमानिक, विमान आणि कार्यान्वयन वातावरण यांच्यातील संवाद अधिक चांगला करण्यासाठी, कामगिरी सुधारण्यासाठी, चुका कमी करण्यासाठी आणि अंतिमतः सुरक्षितता सुधारण्यासाठी लक्ष केंद्रित करते. हा ब्लॉग पोस्ट विमानचालन मानवी घटकांच्या मुख्य तत्त्वांचा सखोल अभ्यास करेल, वैमानिकाच्या कामगिरी आणि सुरक्षिततेवर त्याचा प्रभाव शोधेल आणि मानवी चुका कमी करण्यासाठीच्या व्यावहारिक धोरणांवर प्रकाश टाकेल.

विमानचालन मानवी घटक समजून घेणे

विमानचालन मानवी घटकांमध्ये मानसशास्त्र, शरीरशास्त्र, अभियांत्रिकी आणि अर्गोनॉमिक्स (ergonomics) यांसारख्या अनेक विषयांचा समावेश होतो. हे वैमानिकाच्या कामगिरीवर सकारात्मक आणि नकारात्मक दोन्ही प्रकारे परिणाम करू शकणाऱ्या संज्ञानात्मक, शारीरिक आणि सामाजिक घटकांचे परीक्षण करते. काही मुख्य लक्ष केंद्रित करण्याच्या क्षेत्रांमध्ये यांचा समावेश आहे:

• संज्ञानात्मक घटक: लक्ष, स्मरणशक्ती, निर्णयक्षमता, समस्यानिवारण, आणि परिस्थितीजन्य जागरूकता.
• शारीरिक घटक: थकवा, तणाव, कामाचा ताण, आणि शारीरिक मर्यादा.
• पर्यावरणीय घटक: आवाज, कंपन, तापमान, आणि केबिनमधील हवेचा दाब.
• सामाजिक घटक: संवाद, सांघिक कार्य, नेतृत्व, आणि संस्थात्मक संस्कृती.
• मानव-यंत्र इंटरफेस: कॉकपिटमधील नियंत्रणे, डिस्प्ले आणि ऑटोमेशन प्रणालींची रचना आणि उपयोगिता.

शेल मॉडेल (The SHELL Model)

मानवी घटक समजून घेण्यासाठी एक उपयुक्त चौकट म्हणजे SHELL मॉडेल, जे विमानचालन प्रणालीच्या विविध घटकांमधील संबंध दर्शवते:

• सॉफ्टवेअर (Software): प्रक्रिया, चेकलिस्ट, नियम आणि संस्थात्मक धोरणे.
• हार्डवेअर (Hardware): विमान, उपकरणे, साधने आणि तंत्रज्ञान.
• पर्यावरण (Environment): कार्यान्वयन संदर्भ, ज्यात हवामान, हवाई क्षेत्र आणि हवाई वाहतूक नियंत्रण यांचा समावेश आहे.
• लाइव्हवेअर (Liveware): मानवी घटक, ज्यात वैमानिक, हवाई वाहतूक नियंत्रक आणि देखभाल कर्मचारी यांचा समावेश आहे.
• लाइव्हवेअर (दुसरे 'L'): मानव आणि प्रणालीच्या इतर घटकांमधील इंटरफेस (L-H, L-S, L-E, L-L).

SHELL मॉडेल अपघात किंवा घटनांचे विश्लेषण करताना आणि सुरक्षा उपाययोजना विकसित करताना या घटकांमधील परस्परसंवादाचा विचार करण्याच्या महत्त्वावर जोर देते. या घटकांपैकी कोणत्याही घटकातील विसंगती मानवी चुकीस कारणीभूत ठरू शकते आणि सुरक्षिततेशी तडजोड करू शकते.

वैमानिकाच्या कामगिरीवर मानवी घटकांचा प्रभाव

मानवी घटक वैमानिकाच्या कामगिरीच्या विविध पैलूंवर लक्षणीय परिणाम करतात, ज्यात खालील बाबींचा समावेश आहे:

• परिस्थितीजन्य जागरूकता: विमान, पर्यावरण आणि कार्यान्वयन परिस्थितीच्या वर्तमान आणि भविष्यातील स्थितीचे आकलन, समज आणि अनुमान लावण्याची वैमानिकाची क्षमता. परिस्थितीजन्य जागरूकतेचा अभाव अनेक विमान अपघातांमध्ये एक प्रमुख योगदान देणारा घटक आहे.
• निर्णयक्षमता: उपलब्ध पर्यायांमधून सर्वोत्तम कृती निवडण्याची प्रक्रिया, विशेषतः दबावाखाली किंवा वेळेची मर्यादा असताना. चुकीच्या निर्णयक्षमतेमुळे दिशादर्शन, विमान हाताळणी किंवा आपत्कालीन प्रक्रियांमध्ये चुका होऊ शकतात.
• संवाद: वैमानिक, हवाई वाहतूक नियंत्रक आणि इतर क्रू सदस्यांमधील प्रभावी संवाद सुरक्षितता राखण्यासाठी आणि ऑपरेशन्सचे समन्वय साधण्यासाठी आवश्यक आहे. गैरसमज किंवा अस्पष्ट सूचनांचे गंभीर परिणाम होऊ शकतात.
• कामाचा ताण व्यवस्थापन: विमान उड्डाणाच्या कार्याची मागणी प्रभावीपणे व्यवस्थापित करण्याची क्षमता, ज्यात कार्यांना प्राधान्य देणे, जबाबदाऱ्यांचे वाटप करणे आणि कामाचा अतिभार किंवा कमी भार टाळणे यांचा समावेश आहे. अकार्यक्षम कार्यभार व्यवस्थापनामुळे निर्णयक्षमतेत चुका, कमी झालेली परिस्थितीजन्य जागरूकता आणि वाढलेला तणाव निर्माण होऊ शकतो.
• थकवा व्यवस्थापन: थकव्यामुळे संज्ञानात्मक कार्य, प्रतिक्रिया वेळ आणि निर्णयक्षमता कमी होऊ शकते, ज्यामुळे चुका आणि अपघातांचा धोका वाढतो. वैमानिकांना थकव्याची चिन्हे ओळखता आली पाहिजेत आणि त्याचे परिणाम कमी करण्यासाठी धोरणे अंमलात आणता आली पाहिजेत.

उदाहरणार्थ, न्यूयॉर्कमधील बफेलो जवळ २००९ च्या कोलगन एअर फ्लाइट ३४०७ च्या अपघाताचा विचार करा. अनेक घटकांनी योगदान दिले असले तरी, थकवा आणि अपुरे CRM (क्रू रिसोर्स मॅनेजमेंट) हे महत्त्वपूर्ण योगदानकर्ते होते. वैमानिक थकवा अनुभवत होते, आणि त्यांचा संवाद आणि समन्वय योग्य नव्हता, ज्यामुळे विमान स्टॉल झाले आणि त्यानंतर अपघात झाला. या दुर्घटनेने विमानचालनामध्ये थकवा दूर करणे आणि प्रभावी CRM ला प्रोत्साहन देण्याच्या गंभीर महत्त्वावर जोर दिला.

विमानचालनातील सामान्य मानवी चुकांचे सापळे

वैमानिक विविध मानवी चुकांच्या सापळ्यांना बळी पडू शकतात, जे संज्ञानात्मक पूर्वग्रह किंवा आकलनात्मक भ्रम आहेत ज्यामुळे निर्णय किंवा कृतीमध्ये चुका होऊ शकतात. काही सामान्य चुकांच्या सापळ्यांमध्ये यांचा समावेश आहे:

• पुष्टीकरण पूर्वग्रह (Confirmation Bias): आधीपासून असलेल्या विश्वासांची पुष्टी करणारी माहिती शोधण्याची आणि तिचा अर्थ लावण्याची प्रवृत्ती, आणि विरोधी पुराव्याकडे दुर्लक्ष करणे.
• उपलब्धता अनुमान (Availability Heuristic): ज्या घटना सहज आठवतात, अनेकदा अलीकडील अनुभव किंवा स्पष्टतेमुळे, त्यांची शक्यता जास्त समजण्याची प्रवृत्ती.
• अँकरिंग पूर्वग्रह (Anchoring Bias): मिळालेल्या माहितीच्या पहिल्या तुकड्यावर (अँकर) जास्त अवलंबून राहण्याची प्रवृत्ती, जरी ती अप्रासंगिक किंवा चुकीची असली तरी.
• अधिकार प्रवणता (Authority Gradient): कनिष्ठ क्रू सदस्यांची वरिष्ठ क्रू सदस्यांच्या निर्णयांना आव्हान देण्यास संकोच करण्याची प्रवृत्ती, जरी त्यांना ते निर्णय चुकीचे वाटत असले तरी.
• आत्मसंतुष्टता (Complacency): अतिआत्मविश्वास किंवा आत्म-समाधानाची स्थिती ज्यामुळे सतर्कता कमी होते आणि धोका पत्करण्याची प्रवृत्ती वाढते. हे अनेकदा अत्यंत स्वयंचलित विमानांशी संबंधित असते.

या चुकांचे सापळे तणाव, थकवा, वेळेचा दबाव आणि अपुरे प्रशिक्षण यासारख्या घटकांमुळे अधिक गंभीर होऊ शकतात. हे पूर्वग्रह ओळखणे हे त्यांचे परिणाम कमी करण्याच्या दिशेने पहिले पाऊल आहे. प्रशिक्षण कार्यक्रमांनी गंभीर विचार करण्याच्या कौशल्यांवर जोर दिला पाहिजे आणि वैमानिकांना त्यांच्या स्वतःच्या गृहितकांना सक्रियपणे आव्हान देण्यासाठी प्रोत्साहित केले पाहिजे.

मानवी चुका कमी करण्यासाठीची धोरणे

विमानचालन संस्था मानवी चुका कमी करण्यासाठी आणि वैमानिकांची कामगिरी सुधारण्यासाठी विविध धोरणे अंमलात आणू शकतात. या धोरणांमध्ये यांचा समावेश आहे:

• कॉकपिट रिसोर्स मॅनेजमेंट (CRM): CRM हे प्रशिक्षण प्रक्रिया आणि तंत्रांचा एक संच आहे जो कॉकपिटमधील संवाद, सांघिक कार्य, नेतृत्व आणि निर्णयक्षमता सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करतो. CRM प्रशिक्षण ठामपणा, संघर्ष निराकरण आणि सर्व उपलब्ध संसाधनांच्या प्रभावी वापराच्या महत्त्वावर जोर देते.
• धोका आणि त्रुटी व्यवस्थापन (TEM): TEM हे सुरक्षा व्यवस्थापनासाठी एक सक्रिय दृष्टिकोन आहे ज्यात संभाव्य धोके ओळखून ते चुका किंवा अपघातांना कारणीभूत होण्यापूर्वी त्यांचे निवारण करणे समाविष्ट आहे. TEM प्रशिक्षण वैमानिकांना धोक्यांचा अंदाज घेणे, चुका ओळखणे आणि त्यांचे परिणाम टाळण्यासाठी किंवा कमी करण्यासाठी धोरणे अंमलात आणायला शिकवते.
• थकवा व्यवस्थापन कार्यक्रम (FMP): FMPs हे वैमानिकांच्या थकव्याशी संबंधित धोके हाताळण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत. या कार्यक्रमांमध्ये थकव्याच्या परिणामांवरील शिक्षण, थकवा व्यवस्थापित करण्यासाठीची धोरणे आणि विमान उड्डाणाच्या वेळेच्या मर्यादा आणि विश्रांतीच्या आवश्यकतांवरील धोरणे समाविष्ट असू शकतात.
• मानक कार्यान्वयन प्रक्रिया (SOPs): SOPs म्हणजे विशिष्ट कार्ये किंवा प्रक्रिया पार पाडण्यासाठी तपशीलवार, टप्प्याटप्प्याने दिलेल्या सूचना. SOPs परिवर्तनशीलता कमी करण्यास आणि कार्ये सातत्याने आणि सुरक्षितपणे पार पाडली जातील याची खात्री करण्यास मदत करतात.
• मानवी घटक प्रशिक्षण: मानवी घटक प्रशिक्षण विमानचालन शिक्षण आणि प्रशिक्षणाच्या सर्व स्तरांवर एकत्रित केले पाहिजे. या प्रशिक्षणात परिस्थितीजन्य जागरूकता, निर्णयक्षमता, संवाद, कामाचा ताण व्यवस्थापन आणि थकवा व्यवस्थापन यासारख्या विषयांचा समावेश असावा.
• ऑटोमेशन तत्त्वज्ञान आणि प्रशिक्षण: ऑटोमेशनच्या वापरावर व्यापक प्रशिक्षण लागू करणे, ज्यात मोड्सची जागरूकता, ऑटोमेशनची योग्य पातळी आणि ज्या परिस्थितीत ऑटोमेशन योग्य नसेल त्या परिस्थितीत मॅन्युअल फ्लाइंग कौशल्यांवर लक्ष केंद्रित करणे.
• फ्लाइट डेटा मॉनिटरिंग (FDM) / फ्लाइट ऑपरेशन्स क्वालिटी अॅश्युरन्स (FOQA): संभाव्य सुरक्षा धोके दर्शवू शकणारे ट्रेंड आणि नमुने ओळखण्यासाठी फ्लाइट डेटाचे विश्लेषण करणे. या डेटाचा वापर लक्ष्यित उपाययोजना विकसित करण्यासाठी आणि प्रशिक्षण कार्यक्रम सुधारण्यासाठी करणे. जगभरातील क्वांटास (Qantas) आणि एमिरेट्स (Emirates) सारख्या एअरलाइन्स सुरक्षिततेची कामगिरी सुधारण्यासाठी FDM चा वापर करतात.
• गैर-तांत्रिक कौशल्ये (NTS) प्रशिक्षण: वैमानिक विकास कार्यक्रमांमध्ये NTS प्रशिक्षण समाविष्ट करणे. NTS मध्ये संवाद, सांघिक कार्य, नेतृत्व, निर्णयक्षमता आणि परिस्थितीजन्य जागरूकता यासारख्या बाबींचा समावेश होतो. ही कौशल्ये गुंतागुंतीच्या आणि गतिशील परिस्थितीत प्रभावी कामगिरीसाठी महत्त्वपूर्ण आहेत.
• न्याय्य संस्कृतीची अंमलबजावणी (Just Culture Implementation): संस्थेमध्ये एक "न्याय्य संस्कृती" तयार करणे, जिथे वैमानिकांना चुका आणि थोडक्यात बचावलेल्या घटनांची तक्रार करताना शिक्षेची भीती वाटणार नाही, जोपर्यंत घोर निष्काळजीपणा किंवा प्रक्रियेचे जाणूनबुजून उल्लंघन केल्याचा पुरावा नसेल.

मानवी घटक वाढविण्यात तंत्रज्ञानाची भूमिका

विमानचालनातील मानवी घटक वाढविण्यात तंत्रज्ञान महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. प्रगत कॉकपिट डिस्प्ले, फ्लाइट मॅनेजमेंट सिस्टीम आणि ऑटोमेशन साधने वैमानिकांना सुधारित परिस्थितीजन्य जागरूकता, कमी कामाचा ताण आणि वर्धित निर्णयक्षमता प्रदान करू शकतात. तथापि, चुकांचे नवीन स्रोत टाळण्यासाठी ही तंत्रज्ञाने मानवी घटकांच्या तत्त्वांना लक्षात घेऊन डिझाइन करणे महत्त्वाचे आहे.

उदाहरणार्थ, कॉकपिट डिस्प्लेची रचना अंतर्ज्ञानी आणि समजण्यास सोपी असावी, ज्यामुळे वैमानिकांना आवश्यक असलेली माहिती स्पष्ट आणि संक्षिप्त पद्धतीने मिळेल. ऑटोमेशन प्रणाली वैमानिकाच्या निर्णय प्रक्रियेला समर्थन देण्यासाठी डिझाइन केल्या पाहिजेत, त्याऐवजी ती पूर्णपणे बदलण्यासाठी नव्हे. वैमानिकांना या तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यावर योग्यरित्या प्रशिक्षित केले पाहिजे आणि त्यांच्या मर्यादा समजल्या पाहिजेत.

एक उदाहरण म्हणजे एन्हांस्ड व्हिजन सिस्टीम (EVS) आणि सिंथेटिक व्हिजन सिस्टीम (SVS) चा विकास. EVS सेन्सर्सचा वापर करून वैमानिकांना कमी दृश्यमानतेच्या परिस्थितीतही धावपट्टीचे स्पष्ट दृश्य प्रदान करते. SVS डेटाबेसचा वापर करून भूप्रदेशाचे 3D प्रतिनिधित्व तयार करते, ज्यामुळे वैमानिकांना अप्रोच आणि लँडिंग दरम्यान सुधारित परिस्थितीजन्य जागरूकता मिळते. ही तंत्रज्ञाने विशेषतः आव्हानात्मक हवामानाच्या परिस्थितीत सुरक्षितता लक्षणीयरीत्या वाढवू शकतात.

प्रणाली दृष्टिकोनाचे महत्त्व

विमानचालन मानवी घटक फक्त वैयक्तिक वैमानिकांबद्दल नाहीत; ते संपूर्ण विमानचालन प्रणालीबद्दल आहेत. मानवी चुका प्रभावीपणे कमी करण्यासाठी आणि सुरक्षितता सुधारण्यासाठी, प्रणाली दृष्टिकोन स्वीकारणे आवश्यक आहे, जो विमानचालन प्रणालीच्या सर्व घटकांचा आणि त्यांच्या परस्परसंवादाचा विचार करतो. यामध्ये विमानांची रचना, प्रक्रियांचा विकास, कर्मचाऱ्यांचे प्रशिक्षण आणि संस्थांचे व्यवस्थापन यांचा समावेश आहे.

एक प्रणाली दृष्टिकोन हे ओळखतो की चुका अनेकदा एकाच कारणाऐवजी अनेक योगदान देणाऱ्या घटकांचा परिणाम असतात. प्रणालीच्या दृष्टिकोनातून अपघात आणि घटनांचे विश्लेषण करून, मूळ असुरक्षितता ओळखणे आणि चुकांच्या मूळ कारणांवर लक्ष केंद्रित करणारे लक्ष्यित हस्तक्षेप विकसित करणे शक्य आहे.

विमानचालन मानवी घटकांवर जागतिक दृष्टीकोन

विमानचालन मानवी घटकांची तत्त्वे सार्वत्रिक असली तरी, त्यांचा वापर विशिष्ट सांस्कृतिक, नियामक आणि कार्यान्वयन संदर्भावर अवलंबून बदलू शकतो. उदाहरणार्थ, विमानचालन नियम आणि प्रशिक्षण मानके देशानुसार भिन्न असू शकतात. सांस्कृतिक फरक संवाद शैली, सांघिक कार्याची गतिशीलता आणि अधिकाराबद्दलच्या वृत्तीवर देखील प्रभाव टाकू शकतात. बहुराष्ट्रीय एअरलाइन्स आणि जागतिक विमानचालन संस्थांनी मानवी घटक कार्यक्रम लागू करताना या घटकांचा विचार करणे महत्त्वाचे आहे.

शिवाय, विमानांचे प्रकार आणि कार्यान्वयन वातावरण जगभरात मोठ्या प्रमाणात बदलू शकते. विकसनशील देशांमध्ये कार्यरत असलेल्या एअरलाइन्सना मर्यादित पायाभूत सुविधा, अपुरी देखभाल आणि कमी अनुभवी कर्मचारी यांसारख्या अद्वितीय आव्हानांना सामोरे जावे लागू शकते. या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी मानवी घटक प्रशिक्षण आणि सुरक्षा व्यवस्थापनासाठी तयार केलेला दृष्टिकोन आवश्यक आहे.

विमानचालन मानवी घटकांमधील भविष्यातील ट्रेंड

विमानचालन मानवी घटक हे एक सतत विकसित होणारे क्षेत्र आहे, जे तांत्रिक प्रगती, नियामक बदल आणि मानवी कामगिरीच्या वाढत्या समजाद्वारे चालविले जाते. विमानचालन मानवी घटकांमधील काही भविष्यातील ट्रेंडमध्ये यांचा समावेश आहे:

• वाढलेले ऑटोमेशन: विमाने अधिकाधिक स्वयंचलित होत असताना, वैमानिकांनी त्यांची मॅन्युअल फ्लाइंग कौशल्ये आणि परिस्थितीजन्य जागरूकता टिकवून ठेवणे महत्त्वाचे आहे. अधिक अंतर्ज्ञानी आणि वापरकर्ता-अनुकूल ऑटोमेशन प्रणाली विकसित करण्यासाठी संशोधन चालू आहे.
• कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI): AI मध्ये भविष्यसूचक देखभालीपासून ते रिअल-टाइम निर्णय समर्थनापर्यंत विमानचालन सुरक्षिततेच्या अनेक पैलूंना वाढविण्याची क्षमता आहे. तथापि, सुरक्षा-गंभीर अनुप्रयोगांमध्ये AI वापरण्याचे नैतिक आणि मानवी घटकांचे परिणाम काळजीपूर्वक विचारात घेणे महत्त्वाचे आहे.
• डेटा विश्लेषण: फ्लाइट डेटाच्या वाढत्या उपलब्धतेमुळे वैमानिकांच्या कामगिरीचे अधिक अत्याधुनिक विश्लेषण आणि संभाव्य सुरक्षा धोके ओळखणे शक्य होत आहे. डेटा विश्लेषणाचा वापर लक्ष्यित हस्तक्षेप विकसित करण्यासाठी आणि प्रशिक्षण कार्यक्रम सुधारण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
• मानव-केंद्रित डिझाइन: मानव-केंद्रित डिझाइनवर वाढत्या भरमुळे अधिक अंतर्ज्ञानी, वापरकर्ता-अनुकूल आणि मानवी चुकांना प्रतिरोधक असलेल्या विमानांचा आणि प्रणालींचा विकास होत आहे.
• व्हर्च्युअल रिॲलिटी (VR) आणि ऑगमेंटेड रिॲलिटी (AR): VR आणि AR तंत्रज्ञानाचा वापर वैमानिकांसाठी अधिक वास्तववादी आणि विस्मयकारक प्रशिक्षण वातावरण तयार करण्यासाठी केला जात आहे. ही तंत्रज्ञाने प्रशिक्षणाची प्रभावीता सुधारू शकतात आणि अपघातांचा धोका कमी करू शकतात.

निष्कर्ष

विमानचालन मानवी घटक हे विमानचालन सुरक्षिततेचा एक महत्त्वाचा घटक आहे. वैमानिकांच्या कामगिरीवर परिणाम करणाऱ्या संज्ञानात्मक, शारीरिक आणि सामाजिक घटकांना समजून घेऊन, विमानचालन संस्था मानवी चुका कमी करण्यासाठी आणि सुरक्षितता सुधारण्यासाठी प्रभावी धोरणे अंमलात आणू शकतात. CRM, TEM, आणि थकवा व्यवस्थापन कार्यक्रमांच्या अंमलबजावणीसह एक प्रणाली दृष्टिकोन, एक सुरक्षित आणि कार्यक्षम विमानचालन प्रणाली तयार करण्यासाठी आवश्यक आहे. तंत्रज्ञान जसजसे प्रगत होत जाईल, तसतसे नवीन तंत्रज्ञान त्यांच्या फायद्यांना जास्तीत जास्त वाढवण्यासाठी आणि त्यांचे धोके कमी करण्यासाठी मानवी घटकांच्या तत्त्वांना लक्षात घेऊन डिझाइन केले जातील याची खात्री करणे महत्त्वाचे आहे. अंतिमतः, विमानचालन मानवी घटकांमध्ये गुंतवणूक करणे म्हणजे प्रवासी, क्रू आणि संपूर्ण विमानचालन उद्योगाच्या सुरक्षिततेमध्ये गुंतवणूक करणे होय.